Menu
opracowanie: Lidia Jędrzejak, lidia@waznesprawy.org
5 najważniejszych wniosków:
ℹ️ Badanie "Stan młodych" zostało przeprowadzone w listopadzie 2024 roku na grupie 1 002 Polek i Polaków w wieku 18-29 lat przez pracownię Opinia24 na zlecenie Fundacji ważne sprawy oraz More in Common Polska.
Badanie współfinansowane jest ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Młodzieżowy na lata 2022-2033, przez Fundację Batorego oraz przez Unię Europejską.
Tutaj nie ma wątpliwości - aż 80% młodego pokolenia w Polsce uważa, że zaangażowanie w wolontariat lub aktywizm przyczynia się do poprawy świata i sytuacji ludzi, z bardzo subtelnymi różnicami pomiędzy płciami czy przedziałami wiekowymi. Jedynie co piąta osoba jest sceptyczna i uważa, że nie ma to znaczenia.
Co więcej, młodzi oceniają zaangażowanie społeczne nie tylko jako sprawcze, ale także wysoce satysfakcjonujące działanie. Aż trzy czwarte młodych ludzi (72%) zgadza się ze stwierdzeniem, że aktywizm przynosi dużo satysfakcji, nawet jeśli jest męczący.
Choć większość młodych uważa, że działania społeczne są skuteczne, niewielu rzeczywiście działa, z wyjątkiem angażowania się w rozmowy o polityce.
W tych udział bierze 66% młodych osób (72% mężczyzn i 59% kobiet). Kto najchętniej rozmawia o polityce? Nie będzie to pewnie wielkie zaskoczenie – zależy to od przynależności politycznej. O polityce bardzo chętnie rozmawiają osoby, które w najbliższych wyborach zagłosowałyby na Partię Razem (87%), Koalicję Obywatelską (81%), Konfederację (78%) i Nową Lewicę (74%), a najmniej chętnie wyborcy i wyborczynie Prawa i Sprawiedliwości (58%).
Mniejsze, lecz nadal dość liczne grono nie zatrzymuje się wyłącznie na rozmowach. Młodzi przekazują pieniądze na NGOsy (co czwarta osoba!), podpisują petycje (24%), działają wolontariacko (17%), pojawiają się na spotkaniach edukacyjnych i dyskusyjnych (17%) oraz bojkotują zakup różnych produktów ze względów politycznych i etycznych (15%).
Poza dyskusjami politycznymi, młodzi komunikują swoje poglądy również poprzez media społecznościowe (14%) oraz umieszczanie w widocznych miejscach symboli politycznych i społecznych (12%).
Bardzo małą popularnością cieszą się oddolne formy zaangażowania, takie jak strajki i demonstracje (7%) oraz działania w grupach nieformalnych i aktywistycznych (6%), lecz nadal większą niż systemowe działania, takie jak branie udziału w spotkaniach partii politycznych (5%) i działalność w samorządowych młodzieżowych radach (2%). Jest to wyjątkowo znaczące w kontekście czasu trwania badania - badanie przeprowadzone było w listopadzie 2024 roku, a więc ostatnie 12 miesięcy, o które pytani byli badani, przypadało już po wyborach parlamentarnych w 2023, jednak w trakcie kampanii i wyborów samorządowych oraz wyborów do Europarlamentu.
Dwa razy więcej kobiet (22%) niż mężczyzn (11%) nie angażuje się w żadne z powyższych działań. W większości kategorii działań społecznych kobiety są mniej zaangażowane.
Nie można jednak nie zauważyć, że najmniej popularne formy zaangażowania, jak działalność w nieformalnych inicjatywach, partiach politycznych lub młodzieżowych radach wymagają często największego i najbardziej regularnego nakładu czasu. Czy to właśnie czas stoi młodym na przeszkodzie? 60% badanych (64% kobiet i 57% mężczyzn) deklaruje, że gdyby miało go więcej, chętnie angażowałoby się społecznie.
W dużym skrócie: niestety nie. Zaledwie 29% procent badanych zgadza się ze stwierdzeniem, że istnieje partia polityczna dobrze reprezentująca ich poglądy. Ten odsetek spada do 22% wśród kobiet, w porównaniu do jednej trzeciej mężczyzn (34%).
Wartym zaznaczenia jest też to, że co trzecia kobieta (33%) nie ma zdania w tej sprawie, w przeciwieństwie do zaledwie 18% mężczyzn, którzy nie potrafią tego określić.
Lecz nie tylko na przekroju płci widać wyraźne różnice - nawet pośród osób, które umiały wskazać, na jaką partię zagłosowałyby w najbliższych wyborach, zdania są bardzo podzielone.
Choć wiele młodych (29% kobiet i 15% mężczyzn) w ogóle nie wie, na kogo zagłosowałoby w kolejnych wyborach, 73% badanych było w stanie wskazać partię, na którą oddałoby głos. Wśród tych osób najlepiej reprezentowani czują się wyborcy i wyborczynie Partii Razem (65%), Prawa i Sprawiedliwości (54%) oraz Konfederacji (51%). Przypominamy, że to właśnie elektorat Konfederacji był największy wśród badanych (26%).
Młodzi wierzą w sens działań społecznych, ale nie czują się reprezentowani politycznie. Jak w związku z tym oceniają swój wpływ na świat? Czy wierzą, że mogą go kształtować? I czy w ogóle tego chcą?
Choć w przypadku poczucia odpowiedzialności za Polskę zdania są podzielone (48% młodych czuje się odpowiedzialna za swój kraj, a 26% badanych wyraża odmienne zdanie), większość młodych ludzi (68%) czuje się odpowiedzialna za swoje najbliższe otoczenie. Znacznie wyraźniej widać to przekonanie wśród młodych mężczyzn (72%) niż wśród kobiet (64%). Jest ono także silniejsze w starszej grupie młodych ludzi, wśród osób w wieku 24 – 29 (72%) niż w młodszej, 18 – 24 (65%).
Widzimy więc, że młodemu pokoleniu zależy na poprawie jakości życia przynajmniej w swojej najbliższej okolicy. Jednak aż 35% badanych uważa, że ludzie tacy jak oni nie mają wpływu na politykę. Szczęśliwie przeciwne zdanie wyraża więcej, bo 44% młodych. Jak to wygląda w podziale na płeć? Mężczyźni lepiej oceniają swoją sprawczość – czuje ją 49% mężczyzn i tylko 40% kobiet.
Znacznie bardziej bezsilnie czują się młode osoby o wykształceniu zawodowym - aż 48% z nich uważa, że nie ma wpływu politycznego. Ponadprzeciętnie, choć w mniejszym stopniu od osób z wykształceniem zawodowym, niemoc czują osoby z wykształceniem magisterskim - jest to 39% z nich.
Czy taka sytuacja odpowiada młodym ludziom? Najwyraźniej nie bardzo. Aż 69% badanych deklaruje, że chciałoby mieć większy i bardziej bezpośredni wpływ na swoje otoczenie.
Młode pokolenie w Polsce nie jest bierne ani apatyczne - wręcz przeciwnie, w większości wierzy w sens działań społecznych, chętnie angażuje się w rozmowy o polityce i chce mieć większy wpływ na rzeczywistość.
Jednak niski poziom identyfikacji z partiami politycznymi, zaangażowania w systemowe formy zaangażowania obywatelskiego i relatywnie niskie poczucie sprawczości politycznej sugerują, że młodzi nie postrzegają instytucjonalnych środków jako skutecznej drogi do zmiany swojej sytuacji.
Warto także zwrócić uwagę na sytuację młodych kobiet – choć wiele narracji sugerowało, że to ich zaangażowanie najsilniej wpłynęło na wynik ostatnich wyborów parlamentarnych w Polsce, wyniki naszego badania pokazują, że niemożliwym stało się utrzymanie ich zainteresowania sytuacją polityczną oraz poczucia reprezentacji politycznej na podobnym poziomie przez dłuższy czas.
Wiele wskazuje na to, że barierą nie jest brak chęci, ale brak czasu i zasobów.
Istnieje duży potencjał do angażowania młodych w jakościowe działania obywatelskie i polityczne, jednak wymaga to elastycznych i dostępnych form uczestnictwa lub – co trudniejsze do osiągnięcia – zmiany ich trybu życia i pracy na taki, który da im więcej czasu wolnego na rozwój osobisty i działania na rzecz społeczności.
Organizacje pozarządowe i instytucje publiczne mogą pracować nad formatami, które uwzględniają realne ograniczenia młodych ludzi, np. krótkoterminowe wolontariaty, działania online czy elastyczne inicjatywy angażujące studentów i osoby pracujące. Dostosowanie form partycypacji do rzeczywistości i realnych możliwości młodych ludzi może przełożyć się na większe zaangażowanie i poczucie sprawczości.
Badanie, z którego pochodzą powyższe wyniki powstało w ramach projektu Fundacji ważne sprawy "Stan młodych 2025". Badanie zostało przeprowadzone na zlecenie Fundacji ważne sprawy oraz More in Common Polska przez pracownię Opinia24 na reprezentatywnej grupie 1002 Polek i Polaków w wieku 18-29 metodą CATI/CAWI w dniach 4-11 listopada 2024.
W części wykresów z powodu zaokrąglenia wyników procenty mogą nie sumować się do 100.
Badanie realizowane w ramach projektu "Stan młodych 2025" jest współfinansowane ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Fundusz Młodzieżowy na lata 2022-2033.
