Zasadniczym pytaniem, od którego należy zacząć jakiekolwiek plany na swoją społeczną działalność (i działanie w ogóle) jest pytanie “Dlaczego to robię?”.
Co sprawia, że chcesz iść w tym kierunku? Dlaczego akurat ten temat jest dla Ciebie ważny? Co Ci przeszkadza, co Cię denerwuje, co chcesz zmienić swoim pomysłem?
Jak widzisz – aby znaleźć odpowiedź na zasadnicze pytanie “Dlaczego?”, trzeba zadać sobie znacznie więcej pytań pomocniczych.
Kolejnym krokiem, który pozwoli Ci celnie opisać problem, który chcesz rozwiązywać, będzie jego diagnoza. Możesz ją zrobić na dwa zasadnicze sposoby:
Poszukaj informacji o tym wyzwaniu w Internecie lub źródłach analogowych. Możesz wyszukać informacji o danym obszarze w Google Scholar, zerknąć na strony zbierające dane statystyczne, np. EuroStat lub Główny Urząd Statystyczny.
Jeśli problem jest raczej lokalny, zobacz, jak często pisze się o nim w lokalnych mediach, poszukaj forów lub grup zrzeszających osoby, których on dotyczy, poszukaj informacji o tym, czy ktoś już zajmuje się danym tematem.
Obserwuj, czytaj, szukaj, analizuj i wyciągaj wnioski. Być może ten temat nie jest tak problematyczny, jak Ci się wydawało? A może jest znacznie szerszy?
Odpowiedz sobie na pytanie, kto mierzy się z danym wyzwaniem. Czy jest to konkretna grupa osób? Jakie są jej cechy charakterystyczne? Jeśli wiesz, kogo on dotyczy, możesz rozpocząć samodzielną analizę sytuacji. Spróbuj dotrzeć do takich osób.
Możesz to zrobić przez Internet (ankiety na grupach na Facebooku, komentarze, wiadomości) lub bezpośrednio (pojawiając się w miejscach spotkań danych grup społecznych, biorąc udział w wydarzeniach tematycznych, rozmawiając z osobami, które mogą być Twoimi potencjalnymi beneficjentami).
Dowiedz się, na ile problem jest dla nich ważny, co jest najbardziej dotkliwe, co chcą zmienić i jakiej pomocy potrzebują.
Jest to najważniejszy krok do świadomego budowania wizji i planu na działanie własnej organizacji, dlatego warto poświęcić mu wystarczająco uwagi i czasu. Jeśli budujesz NGO wraz ze stałym zespołem, jest to etap, który musicie przejść wspólnie. W ten sposób znacznie łatwiej będzie Wam rozumieć siebie nawzajem, swoich odbiorców oraz Wasze plany na przyszłość.
Jeśli zdiagnozował_ś już problem, na który Twoja organizacja chce odpowiedzieć swoimi działaniami, możesz zacząć budować misję swojej organizacji.
Misja organizacji to krótki manifest, który w prostych słowach tłumaczy sens jej funkcjonowania. Określa on, w jakim obszarze działa ten podmiot, opisuje jego rolę, cele oraz wartości. Pokazuje, co wyróżnia tę organizację od wszystkich innych.
Jak napisać tak elegancko brzmiący manifest? Nie ma na to jednego przepisu. My doradzamy usiąść ze swoją drużyną przy kartce papieru i spróbować odpowiedzieć na poniższe pytania:
W odpowiedzi na te pytania mogą oczywiście pomóc kolejne części toolboxa. Zapisując odpowiedzi na te pytania i uzupełniając je o informacje, które są dla Was bardzo ważne i dobrze Was opisują, stworzycie dosyć długi i wyczerpujący opis tego, czym będzie Wasza organizacja. Następnie spróbujcie skrócić ten opis, podkreślając absolutnie kluczowe zdania i słowa. Sformułujcie z tego jeden akapit tekstu. Gdy będziecie z niego zadowoleni, zróbcie znów to samo, ale zostawcie tak niewiele treści, by mieściła się w max. 3 krótkich zdaniach. To bardzo ciężka praca, ale będzie tego warta. Wasze credo powinno przyświecać wszystkim Waszym przyszłym decyzjom strategicznym.
Ustaliliście już, czym będziecie się zajmować i dlaczego? Pora pomyśleć, jak sukcesywne osiąganie tych zmian wpłynie na Was i Waszą organizację. Wizja to inaczej opis tego, jak widzicie się za 5, 10, 25 lat.
Do jakiego stanu organizacji chcecie dążyć? Kim chcecie się stać? Jaki wpływ chcecie wywierać na Wasz obszar tematyczny? Ten opis powinien być jednocześnie bardzo ambitny, ale i realny.
Jak napisać dobrą wizję? Tak jak w przypadku misji, jeśli rozpoczynasz działalność swojej organizacji razem z kilkoma osobami, musicie usiąść do tego wspólnie. Te kilka zdań będzie motywować Was do działania i wyznaczać kierunek wspinaczki przez najbliższe lata, warto więc, by były dla Was wszystkich zrozumiałe i atrakcyjne. W tym przypadku proponujemy zacząć od znanej i lubianej burzy mózgów. Na dużej kartce papieru, tablicy lub flipcharcie zapiszcie (narysujcie?) to, czym chcecie się stać.
Opowiedzcie przy tym na pytania:
Gdy stworzycie wielką mapę myśli i marzeń, przed Wami stanie trudniejsze zadanie: wszystkie te piękne obrazy należy zamknąć w max. 3 zdaniach. Podkreślcie, które aspekty są dla Was najważniejsze. To, co możliwe, połączcie ze sobą. Kreślcie i zmieniajcie pomysły, żeby dojść do kilku prostych zdań, które oddadzą Waszą wymarzoną przyszłość.
To rady, które zebraliśmy od młodych ludzi tworzących własne NGOsy. My im wierzymy!
Jako lider(ka) swojej organizacji lub osoba założycielska masz na sobie dużą odpowiedzialność za dynamikę jej rozwoju. Ambicja Twojego NGO będzie taka, jak Twoja, dlatego musisz pamiętać o czasie poświęconym na Twój rozwój. Czytaj artykuły, książki, wywiady, rozmawiaj z inspirującymi osobami, chodź na warsztaty, wydarzenia sektorowe. Sky is the limit.
Dobra analiza otoczenia to podstawa i prosta droga do sukcesu. Jako osoba odpowiedzialna za swoją organizację musisz wiedzieć o tym, co ją otacza – kto zajmuje się podobną działalnością, kto jest atrakcyjnym partnerem do współpracy, jaki grantodawca może wesprzeć Twoje pomysły, ale też kto będzie z Wami rywalizował. Obserwuj zmiany w tym zakresie i trzymaj rękę na pulsie.
Obserwując otoczenie, możesz aktywnie poszukiwać okazji. Rozmawiać z osobami, które interesują się tym samym obszarem, dołączać do koalicji, zgłaszać wnioski zgodne z misją Twojej organizacji na otwarte konkursy ofert, wchodzić we współpracę z bardziej doświadczonymi podmiotami, angażować się w projekty i inicjatywy o szerokiej skali. Pamiętaj tylko, kiedy powiedzieć “nie” – nie wszystkie zaproszenia kierowane do Twojej organizacji będą dla niej korzystne albo użyteczne. Posiłkuj się swoją misją i wizją.
Jesteś na początku swojej drogi. Nic zatem nie stoi na przeszkodzie, żeby poszukiwać swojego stylu. Masz niepowtarzalny moment na to, żeby sprawdzać swoich odbiorców – oferować im tę samą wartość w różnych formułach, różnymi kanałami, innym językiem, przez inne osoby. Sprawdź, co działa najlepiej, co jest najbardziej atrakcyjne, co Ty i Twój zespół lubicie najbardziej. A później się tego trzymajcie.
Dopiero zaczynacie, a więc sporo rzeczy może się zmienić. W praktyce okaże się, jakie założenia Twojej organizacji były wybitnie celne, a które trzeba zweryfikować. Jeśli widzisz, że jakiś pomysł okazał się nieskuteczny lub może być znacznie lepszy dzięki kilku zmianom, nie upieraj się przy jego pierwszej wersji. Przemyślane, świadome zmiany mogą znacznie zwiększyć wartość Twojej organizacji i usprawnić pracę całego zespołu.
Pamiętaj, że ludzie są Twoją największą wartością. Dbaj więc o atmosferę w drużynie, integrujcie się i rozmawiajcie o tym, co robicie. Doceniaj pracę swoich współpracowników, szczególnie, jeśli pracują na zasadzie wolontariatu. Nie da się też przecenić roli ewaluacji w zespole pracowników – zawsze podsumowujcie swoje działania szczerą rozmową, dzielcie się ze sobą tym, jak się czujecie i czego oczekujecie, by było Wam jeszcze lepiej.
Twój podmiot nie różni się za bardzo od podmiotów biznesowych. Też przygotowuje produkty, które oferuje swoim beneficjentom, kierując się swoimi wartościami i chęcią rozwoju, dba o swój zespół, potrzebuje zasobów do odpowiedniego działania. Myślenie o NGO jak o biznesie pozwala na wyjście poza ograniczenia związane z trzecim sektorem i bardziej skuteczne, dynamiczne działanie.
Przy każdym działaniu zdarzają się błędy, to normalne i zdrowe. Na pewno jakaś rzecz nie będzie dokończona w terminie, jakiś partner zrezygnuje we współpracy, jakiś pracownik nie sprawdzi się w przypisanej mu pracy. Rolą lidera lub liderki jest minimalizacja strat. Akceptuj więc porażki, ucz się na nich i nie pozwól, by zaprzepaściły one już wykonaną pracę. Nie bój się ich, bo każda kolejna pomyłka to lekcja, a im szybciej przez nie przejdziesz, tym lepiej.
Pamiętaj o wizji organizacji, o tym, gdzie ma ona dotrzeć. Żeby osiągnąć to jak najszybciej, musisz podejmować przede wszystkim te działania, które będą Cię do niej przybliżać, i to dużymi skokami. Bądź ambitny/a i nie bój się ryzykować. Nie trać zasobów na projekty, które nie poprowadzą Cię do celu.
Nie wszystkie działania wymagają potężnych nakładów finansowych. Wiele projektów można zrealizować naprawdę niskim kosztem. Poszukaj wsparcia wśród zaufanych osób i bliskich Ci instytucji, zastanów się, jakie zasoby można zastąpić dostępnymi alternatywami, i po prostu działaj. Nawet, jeśli pierwsze podejście nie będzie tak idealne, jak sobie wyobrażałeś/aś, to będzie dowodem na Twoją skuteczność. Powołując się na sukces pierwszej edycji możesz zyskać większych partnerów na każdą kolejną odsłonę działania.
